Artikelen
bomen visie Opsterland: commentaar van de natuurverenigingen
Inleiding
De Natuurvereniging Geaflecht en de Natuerferiening Bakkefean e.o. waarderen het dat zij in het voorbereidende stadium worden betrokken bij het plan en zijn verheugd dat de gemeente nu een bomenbeleidsplan in werking heeft gezet. Het concept is duidelijk en mooi weergegeven
Zee willen gaarne meedenken en wat suggesties aandragen. Wellicht dat het huidige concept er beter van kan worden.
In het hierna volgende deel wordt de letterlijke tekst van onze visie weergegeven, d.w.z. als brief, gericht aan het gemeentebestuur (B&W en raadsleden).
Visie
Er is in dit concept geen langetermijnvisie die aangeeft waar de gemeente in de toekomst naartoe wil. Dit is volgens ons wel belangrijk. Zou u deze kunnen toevoegen?
Ook het gedeelte in deze nota, getiteld ‘Landschapsvisie Zuidoost Friesland 2018-2028’ biedt geen langetermijnperspectief, geen schets van welk toekomstbeeld gewenst is, maar is een (zeer summiere) beschrijving van de huidige situatie. Tevens ontbreekt bij de beschrijvingen van het bomenbestand in de dorpen een toekomstperspectief: wat hiervan is waardevol om te behouden? Wat moet hersteld en aangevuld worden?
Volgens ons kun je alleen op basis van een welomschreven en gefundeerde visie komen tot een beleidsplan dat houvast biedt voor een goed handelingskader in de komende jaren.
Wij zouden het op prijs stellen als juist in deze tijd de gemeente zich uitspreekt voor bescherming, aanvulling en behoud van ons waardevolle bomenbestand in een beleidsplan dat overtuigend blijkt geeft van deze intentie. Dit zou volledig passen bij hetgeen in uw Coalitieakkoord 2018-2022 is opgeschreven.
Integrale inventarisatie van bomenbestand node gemist
Om tot een goed bomenbeleidsplan te komen is er een inventarisatie nodig van het bomenbestand in de hele gemeente. Precieze gegevens zijn nodig m.b.t. lanen, houtwallen, pestbosjes, erfbeplantingen, solitaire bomen; waar staan welke boomsoorten? en wat is de waarde van dit bomenbestand van Opsterland? Dit gespecificeerd per gebied en per element op ecologisch, landschappelijk en cultuurhistorisch aspect. Welke bomen worden beschouwd als monumentale bomen?
Ook kan er een lijst en/of een kaart worden gemaakt waarop de monumentale bomen staan aangegeven.
Pas dan wordt werkelijk duidelijk hoeveel moois er te beschermen is en waar er moet worden hersteld en aangevuld. Zo kunnen er door u goede beleidsmatige keuzes worden gemaakt en prioriteiten worden gesteld.
Als voorbeeld: een gemeente als de Fryske Marren heeft in 2016 een
inventarisatie gemaakt van monumentale bomen en beschermde houtopstanden. Met het vaststellen van de definitieve lijst met beschermde houtopstanden beoogt deze gemeente de monumentale en waardevolle bomen te beschermen. Wanneer een boom op deze lijst staat, is het verboden om zonder ontheffing van het college de boom te kappen of te doen kappen. In de APV staan de criteria opgenomen op grond waarvan een ontheffing kan worden verleend.
Omdat deze nota zich beperkt tot de gemeentelijke bomen in de dorpscentra, kan de nota bovendien geen volledige bouwsteen zijn voor een omgevingsvisie (in tegenstelling tot wat u in de inleiding stelt). Wanneer de gemeente het bomenbeleidsplan werkelijk als bouwsteen voor een vernieuwde omgevingsvisie wil gebruiken, is een integrale inventarisatie en waardebepaling nodig. Ook bomen die niet eigendom van de gemeente zijn, verdienen aandacht van de gemeente.
Het conceptplan is niet gebaseerd op recent veldwerk.
Een integrale inventarisatie is als basis noodzakelijk voor verder beleid.
Bakkeveenstervaart kaal aan één kant?
Het voorstel om de trekvaartfunctie van lang geleden in Bakkeveen weer zichtbaar te maken door langs de Bakkeveenstervaart aan één zijde geen bomen meer te onderhouden, en niet te herplanten wat verwijderd moet worden door ziekte of sterfte, is naar onze mening uiterst ongewenst. De bomen aan weerszijden van de vaart staan er al zeker 100 jaar ( er zijn foto’s van bekend). Het dorp Bakkeveen is als dorpskern vooral aantrekkelijk door de vaart met de bomenrijen erlangs. Een kale weg aan de westzijde zou een groot verlies betekenen. Het aanzien van het dorp zou wezenlijk worden aangetast.
In het dorp is al enige onrust ontstaan over deze onzalige gedachte. Wij ontraden dit plan met klem.
Wij pleiten ervoor om juist herplant uit te voeren daar waar de bomenlanen langs de vaart onderbroken zijn door wegvallen van bomen in het verleden.
Bescherming monumentale bomen
Wettelijk wordt een deel van de bomen enigermate beschermd (Wet Natuurbescherming, Algemene Plaatselijke Verordening, Bestemmingsplan). Terecht wilt u door een aanvulling van de APV voorzien in de bescherming van monumentale bomen van soorten die nu niet wettelijk zijn beschermd. De omschrijving van het begrip monumentale bomen op pagina 19 is hiertoe evenwel te beperkt. Een boom hoeft niet beslist beeldbepalend, historisch van bijzondere betekenis, cultuurhistorisch interessant of van een zeldzame soort te zijn om als monumentaal en hiermee als bijzonder bescherming waardig te worden gekwalificeerd. Een boom kan alleen al wegens zijn omvang of leeftijd een monumentaal karakter hebben, ook als deze niet of niet goed zichtbaar is vanuit de openbare ruimte.
Herstel van wat beschadigd/verdwenen is naast bescherming
De Natuurverenigingen zijn in het algemeen voorstander van bescherming aan de voorkant. Dat wil zeggen: vastleggen wat waardevol is en beschermd en behouden moet worden. Alleen dan kunnen niet alleen monumentale bomen, maar ook oude lanen, houtwallen etc. werkelijk behouden blijven. De Wet natuurbescherming beschermt helaas aan de achterkant: verplichting tot herplant na kappen. Het kost decennia voordat dan de weggekapte waarde weer hersteld is.
Wanneer er een grondige inventarisatie gedaan is van het bomenbestand, zoals boomwallen en lanen, conform het coalitie akkoord (zie punt 1), dan kan dit het beste worden vastgelegd in een bomenverordening of bestemmingsplan (omgevingsplan), zodat deze proactief kunnen worden beschermd. Naast de bescherming kan wellicht ook gestreefd worden naar herstel van verdwenen of beschadigde boomlanen/wallen. Wij verwijzen daarbij naar de provincie, die bij de handhaving van de Wet natuurbescherming een speciaal programma gebruikt waarbij oude luchtfoto’s worden vergeleken met de actuele situatie.
Onderlinge afstemming van beleidsniveau's
Refererend aan de woorden van wethouder Jonkman in de raadsvergadering van 5 november 2018, vragen wij ons af in hoeverre dit beleidsplan passend is in de Landschapsvisie Zuidoost Friesland 2018-2028. Dit deel van het Bomenbeleidsplan vinden wij nogal minimaal en weinig zeggend. Daarmee is niet gezegd dat wij het in alle opzichten eens zijn met de landschapsvisie, maar wij vinden wel dat de verschillende niveaus van beleid goed op elkaar afgestemd zouden moeten zijn. In het Bomenbeleidsplan moet naar onze mening worden aangegeven hoe het aansluit op de Landschapsvisie Zuidoost-Friesland 2018-2028.
Wat is overigens de status van het regionale visiedocument? Is het bestuurlijk vastgesteld?
Bomen en bosjes in veenweidegebied
In de nota worden de verschillende landschappen gekarakteriseerd. De veenweide landschappen worden gekarakteriseerd als relatief opener dan de meer besloten, bosrijke gebieden van de zandgronden.
Het behouden van het open karakter van de veengebieden achten wij een goed streven, maar naar onze mening hoeft het niet zo te zijn dat houtopstanden in dat gebied op den duur zouden moeten verdwijnen. Hier en daar kleine bosjes, beplanting langs wegen, erfbeplanting en soms een bomenrij in het boerenland zoals dat nu het geval is, verstoort de openheid nauwelijks. Nieuwe beplanting van een rondweg of van dorpskernen en randen van dorpen is ook heel goed denkbaar.
In deze opvatting laten wij ons leiden door een acceptatie, grotendeels, van de landschappelijke veranderingen als gevolg van de uitvoering van het landinrichtingsproject Midden-Opsterland en door wenselijke of noodzakelijke nieuwe functies van bomen en struiken, namelijk: beschutting van wandelaar en fietser tegen zon en wind, opvang van CO-2 en fijn stof, stimulering van de biodiversiteit, klimaatadaptatie.
Toekomstbomen
Het plan gaat voorbij aan toekomstbomen: bomen die in de toekomst naar verwachting van bijzonder grote waarde zullen zijn of worden. Oftewel: bomen die in de toekomst als monumentaal zullen worden gewaardeerd. Zulke bomen moeten, ook als ze nu nog klein zijn, effectief worden beschermd om monumentaal te kunnen worden. Welke bomen dit zijn wordt, bevelen wij aan, vastgelegd in een door de gemeente bij te houden lijst. Bescherming en lijst worden geregeld in de APV, stellen wij voor.
Waarde en functie van bomen
We missen in het ontwerpplan aandacht voor de functie van bomen voor:
- de leefbaarheid;
- de esthetische kwaliteit van de omgeving;
-, de geestelijke en lichamelijke gezondheid van mensen (sociaalpsychologische functie, zuivering van de lucht) in drukke dorpscentra, langs wegen, in de woonomgeving, bij scholen, bij verzorgingshuizen, etc.;
- versterking van de architectuur van gebouwen;
- de economische waarde van huizen;
- een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven;
- een aantrekkelijk woonklimaat en dus middel om krimp tegen te gaan;
- het temperen van hitte in huizen, andere gebouwen, op straat, op het plein, in het veranderende klimaat;
- een aangenaam verblijfsklimaat in winkelstraten;
- vasthouden van water;
- begeleiding van het verkeer, vooral buiten bebouwde kommen;
- snelheid remmend effect in het belang van de verkeersveiligheid.
Wij stellen voor ook al deze functies te betrekken in de vorming van de visie en de uitwerking hiervan.
Bomen in woonwijken en bedrijventerreinen
Tevens ontbreekt een visie op de wenselijke ontwikkeling in grote delen van de woonwijken in de dorpen. Zijn er te veel bomen of te weinig, zijn ze gezond of moeten ze worden vervangen door andere soorten? Staan ze op de goede plek, zorgen ze voor genoeg schaduw, zijn ze geschikt in het streven de biodiversiteit te verbeteren? Zorgen ze voor een fraai aanzien? Dragen ze voldoende bij aan de waarde van de huizen?
Wij stellen voor aan de hand van deze vragen voor elke straat een wenselijk toekomstbeeld vast te leggen en het beheer te richten op het bereiken hiervan.
Dit geldt ook voor bedrijventerreinen.
Uitvoeringsplan gewenst
Het Bomenbeleidsplan staat aan het begin van de gebruikelijke beleidscyclus. Het zal worden gevolgd door uitvoeringsplannen, jaarverslagen van de uitvoering, evaluaties en vervolgens zo nodig bijstelling. Aan het conceptplan is niet meteen al een uitvoeringsplan gekoppeld, in tegenstelling tot bijvoorbeeld het Bomenbeleidsplan van de (OWO-)gemeente Weststellingwerf. Wij stellen voor het beleidsplan, als het niet direct al wordt voorzien van een uitvoeringsplan, spoedig door zo’n plan te laten volgen.
Behoud en versterking - maar ook dynamische ontwikkeling?
De titel van het hoofdstuk Bomenvisie belooft een kijk op de wenselijke ontwikkeling. Deze blijkt te bestaan uit behoud en versterking.
Dit roept bij ons enkele vragen op. Wat precies moet worden behouden, wat versterkt? Is er hiernaast ruimte voor een meer dynamische ontwikkeling om in te spelen op actuele en mogelijk toekomstige behoeften, inzichten en problemen? Hoe moeten we het kaartje op bladzijde 12 interpreteren? Gaarne een nadere toelichting op de visie.
Mogen bomen volwassen worden?
Wij onderschrijven de uitgangspunten zoals vermeld in hoofdstuk 4, Bomenbeleid, maar vragen ons af wat het derde uitgangspunt inhoudt. Bedoelt men hier dat bomen werkelijk voluit hun volwassen leeftijd moeten kunnen bereiken? Goede gedachte. Dat staat er nu niet helaas.
Kapverordening aanpassen
Hoofdstuk 4, alinea ‘gezonde bomen worden niet gekapt’. Houdt dit ook in dat de huidige APV en de huidige kapverordening worden aangepast? Wij pleiten ervoor deze verordeningen als bijlage op te nemen in het bomenbeleidsplan en wel zodanig aangepast dat het een aansluit op het ander.
Laanstructuren aanpassen?
Hoofdstuk 4, alinea ‘vergroten biodiversiteit’ bepleit meer diversiteit in aanplant van nieuwe bomen. Wil de gemeente bestaande laanstructuren omvormen tot meersoortige beplanting?
Naar onze mening zou hier een beredeneerde afweging nodig zijn tussen enerzijds de wenselijkheid van meer variatie en anderzijds de wenselijkheid van behoud van historische laanstructuren. Hiervoor biedt dit conceptplan te weinig gedetailleerde gegevens.
Kaarten soms onjuist
Het kaartmateriaal is niet altijd juist. Op de kaart zonering bijvoorbeeld is de omgeving van Bakkeveen aangeduid als een landgoederenlandschap. Bakkeveen kent echter slechts één landgoed, en kan o.i. daarom niet worden gekenmerkt als zodanig.
Op de kaart Landschapstypen lijkt de omgeving van Bakkeveen alleen maar heide te zijn. Dit is ook onjuist.
« terug naar overzicht artikelen