Artikelen
Heide afplaggen een goede zaak??
Heide afplaggen, goede zaak?
In de NRC van 28-12-2019 stond een artikel waarin het stikstof probleem wordt beschreven. Eén van oplossingen bij natuur gebieden die daarvan schade ondervonden is het afplaggen om de rijk vervuilde bovenlaag kwijt te raken. Mooie oplossing zou je denken (alleen: het helpt maar tijdelijk als de stikstof uitstoot, de bron van de ellende, niet vermindert!). Vaak wordt het afplaggen ook nog gefinancierd door de overheid of door overheid-gerelateerde instanties zoals een kolencentrale.
Maar het afplaggen heeft niet alleen voordelen; er kan onherstelbare schade worden aangericht!
Waarde van de bodem
Wat gebeurt er nog meer door het afgraven? Bij Bakkeveen op het terrein van het Fryske Gea is het afgelopen jaar ook een stuk afgeplagd. Daar ontdekte een amateur archeoloog veel vuurstenen werktuigen en afslagen. Getuigen van een lang vervlogen verleden; mogelijk verbleven daar ooit mensen uit de steentijd. Het bleek dat er met het afplaggen een bodemlaag is aangesneden waar archeologische resten in kunnen zitten. De bodem is namelijk eigenlijk één groot archief waarin sporen van het verleden zijn terug te vinden. Niet overal, maar je weet maar nooit ….
In een rapport van Pieter Houtsma (een bekende amateur archeoloog, ooit leraar aan de MULO in Waskemeer), vinden we in de aanhef van dat rapport hoe bijzonder bijvoorbeeld de Duurswouder heide is wat betreft de rijkdom van het bodemarchief:
Tussen de weg Bakkeveen-Duurswoude aan de noordkant, de Bisschopsweg aan de oostkant en de Leidijk aan de zuidzíjde lag enkele jaren geleden nog een van de weinige ongerepte grote heidevelden van Noord-Nederland. Het middengedeelte van deze heide is nu door de Minister van Landbouw etc. tot staatsnatuurreservaat verklaard , hetgeen betekent, dat dit terrein in ongerepte toestand bewaard blijft. Een prachtig studieveld van 175 ha voor bioloog en geoloog. Een landschap met herinneringen aan vervlogen tijden. De randen van deze Duurswoudster heide worden nu ontgonnen voor het aanplanten van bos door het Staatsbosbeheer. Bij de ontginning kwamen drie paleolithische en drie mesolithische nederzettingen aan het licht. Bij het onderzoek hiervan werd steeds de grootste medewerking ondervonden van Staatsbosbeheer en Grontmij en het is ons een genoegen hierbij onze zeer hartelijke dank te betuigen aan aI de betrokken ambtenaren van beide instanties.
Uit: Opgravingsverslag en stratigrafie door P. Houtsma
Natuur en Cultuurhistorie: verweven.
Afplaggen kan goed zijn voor de biodiversiteit, maar fataal voor het bodemarchief. Natuur en cultuur/archeologie zijn met elkaar verweven. Vandaar dat de Natuurvereniging Bakkeveen het in zijn statuten heeft staan: bescherming van natuur en van cultuurhistorie. Deze belangen gaan vaak samen maar kunnen soms dus ook tegenstrijdig zijn. Terreinbeheerders en gemeenteambtenaren en -bestuurders hebben vaak niet de kennis en kunde hier een goede afweging in te maken en dan ontstaan er situaties zoals het afgelopen jaar. Bij het afplaggen in de heide van Bakkeveen is er immers mogelijk archeologische informatie verloren gegaan. Het Fryske Gea betreurt dit wel, achteraf. Eenmaal verstoord bodemarchief is definitief verdwenen, en zo ook hier…..
Politieke keuze nodig op basis van argumenten
Voor Friesland is er een cultuurhistorische kaart vervaardigd door de deskundigen, de “Famke kaart”. Deze kaart vormt een leidraad voor de terrein beherende instanties en voor de gemeenten om te bekijken waar er iets belangrijks aanwezig kan zijn waar men met o.a. plaggen rekening mee moet houden. Op dit moment wordt er gewerkt aan een update van de “Famke kaart”; daar is ook overleg over met de gemeente. Ondanks dat de monumentenwet er is, waarin is vastgelegd dat archeologisch en historisch belangwekkende terreinen beschermd moeten blijven, spelen in een gemeente ook andere (bijvoorbeeld economische) belangen mee; dan wordt het een zaak voor de politiek. Soms maakt men keuzes die toch tot vernietiging leiden van cultuurhistorisch belangrijke elementen.
Een bewuste keuze kan de overheid echter pas maken als men goed op de hoogte is van alle feiten. Het blijft ingewikkeld, die kennis is niet zomaar ineens aanwezig! Ondertussen kan cultuurhistorie en archeologie maar éénmaal worden vernield, het komt niet weer terug.
Het is van belang dat ook de inwoners van Bakkeveen en omstreken weten dat de grond waarop wij leven, werken en recreëren meer kan zijn dan je denkt: er zitten wellicht belangrijke vondsten in verborgen! Er is altijd zorgvuldigheid geboden als de grond diept wordt verstoord.
In onze omgeving hebben mensen rondgezworven/gewoond uit o,a, de steentijd, ijzertijd, middeleeuwen. Een volgende keer meer daarover.
Roel vd Brug,
bestuurslid natuurver. Bakkeveen
en van Stichting Historisch Belang N-Ned.
« terug naar overzicht artikelen