Artikelen
IJshaar
Ook een stille, schijnbaar saaie periode in februari kan tot spannende ontdekkingen in de natuur leiden.
Tot mijn grote verrassing vond ik op 13 februari tijdens een wandeling op de Slotplaats een klein stukje tak met onmiskenbaar IJshaar, ook wel haarijs of “de baard van Koning Winter” genoemd.
Hoe ontstaat ijshaar
Het bijzondere fenomeen ijshaar ontstaat doordat er een zwam in de dode tak groeit.
IJshaar werd al beschreven in 1833. In 1918 werd al gedacht dat schimmels hierbij een belangrijke rol vormden, maar in 2015 is pas het bewijs geleverd dat het kan ontstaan bij de groei van een aan trilzwammen verwante schimmel, te weten het Rozeblauwig waskorstje (Exidiopsis effusa)
Bij het groeien vormt deze zwam gassen. Deze gassen persen het water, dat in de dode tak zit, door de haarvaten naar buiten.
Deze haarvaten heten houtstralen en zorgen voor het radiale transport van water en voedingsstoffen.
Buiten gekomen bevriezen deze dunne straaltjes water, die net als echt haar dus van onderen aangroeien. De haren op het takje dat ik vond waren tot 5 cm lang, maar de ijsharen kunnen wel 15 of 20 cm lang worden!
Het Rozeblauwig waskorstje
Het Rozeblauwig waskorstje is een matig algemeen voorkomende schimmel.
Het groeit op dode takken van loofbomen en struiken, en is saprofyt, een opruimer dus.
Het is een niet erg opvallende houtschimmel die aanvankelijk groeit als een witte waas en die later inderdaad roze, en in mindere mate ook blauwe tinten heeft.
Zeldzaam
IJshaar is heel zeldzaam, omdat het alleen onder speciale condities wordt gevormd.
Zo moet de luchtvochtigheid heel hoog zijn, het moet licht vriezen (tot -4°C) en er moeten dode takken van loofbomen zijn, ontschorst en geïnfecteerd met het Rozeblauwig waskorstje.
Het moet niet te hard vriezen, want dan groeit de schimmel niet. Als je de ijsharen vastpakt, of ze komen in de zon, smelten ze meteen weer weg. Het takje moet vochtig zijn anders is er geen water om naar buiten te persen en ijsharen te vormen.
Als de luchtvochtigheid te laag is verdampt het water al aan de oppervlakte.
IJshaar is heel teer en smelt meteen bij aanraking. Als ijshaar aan zonlicht wordt blootgesteld, zal het snel sublimeren en verdwijnen. IJshaar vind je daarom op schaduwrijke plaatsen en vroeg in de ochtend.
Tiny Groustra / februari 2018
Bronnen:
Evidence for biological shaping of hair ice. D. Hofmann1, G. Preuss2, and C. Mätzler3 1IBG-3: Agrosphere, Institute of Bio- and Geosciences, 22 Jul 2015
http://www.paddenstoeleninfriesland.nl/fynsten/Exidiopsis%20effusa.html
https://www.allesoverpaddenstoelen.nl/
https://www.verspreidingsatlas.nl/0400030
« terug naar overzicht artikelen