Artikelen
Markante boom met de korte naam: Es!
Markante boom
De wetenschappelijke naam van de Es is langer en luidt: Fraxinus excelsior. Ook wel aangeduid als Gewone es omdat het de enige inheemse Es is die in grote aantallen in ons land voorkomt. De Es moet niet verward worden met de Esp, welke synoniem staat voor de Ratelpopulier. Aan de Weverswal in Bakkeveen bij de oude woonboerderij uit 1753 van Emy en Fred Hoogenboom staat een fraai en goed onderhouden exemplaar. Op een foto uit 1918 is het volgens Fred nog maar een klein boompje zodat verondersteld mag worden dat deze Es waarschijnlijk ongeveer 100 jaar oud is.
Infecties
De Es aan de Weverswal is al een paar maal van overtollig hout ontdaan en daarbij is tegelijkertijd gecontroleerd of de boom geen zwakke plekken vertoont. Een gezonde Es kan wel 40 meter hoog worden. Normaliter heeft een Es één doorgaande hoofdstam mits de eindknop niet ooit beschadigd is, want dan “vergaffelt” de stam. Dat wil zeggen dat de stam in 2 delen verder gaat. Dat is ook het geval bij de boom aan de Weverswal. Dat hoeft getuige de boom geen bezwaar voor de levensduur te zijn. Belangrijk is dat de vergroeiing op de juiste manier is doorgezet en geen kans op rotting heeft gegeven. Hoe oud een Es wordt hangt af van de gezondheid. Iets wat voor alle bomen opgaat.
Bomen sneuvelen vaak doordat parasieten er vat op krijgen. Bijvoorbeeld als gevolg van (te) veel en ondeskundig snoeien, zowel boven als ondergronds. Elke wond is een mogelijke invalspoort voor infectie! Een gezonde boom is minder vatbaar voor infecties en zal er voor zorgen dat wonden snel overgroeien. Is het bij andere levende organismen niet net zo?
Als het wortelgestel van bomen in zijn algemeen met rust gelaten wordt kunnen inheemse bomen zoals bijvoorbeeld Elzen en Essen heel lang bij wijze van verjonging bij de grond afgezet worden. Van Essen is bekend dat de achterblijvende “stoven” (ook wel stobben genoemd) wel 5 (!) eeuwen oud kunnen worden. Het hart is dan inmiddels wel verrot, maar rondom ziet de es wel kans te blijven uitlopen.
Uit eigen waarneming heb ik gezien wat een groeikracht essen bij het opnieuw uitlopen van de stoof hebben. Scheuten met een jaarlijkse lengte van rond de 2,5 meter is geen zeldzaamheid.
Geveerd of samengesteld blad
Essen hebben in de winter de voor hen kenmerkende zwart gekleurde knoppen en gladde, grove twijgen. Gemakkelijk te herkennen. Het blad is geveerd of samengesteld. Het kent altijd een oneven aantal bladeren. De gevleugelde zaadjes, waarvan er 13.000 tot 15.000 stuks in een kilo gaan, kent iedereen. Op dit moment (maart) kun je die nog aan de bomen zien hangen. De ene boom heeft er meer dan de andere, iets wat te maken heeft met de geaardheid van de bloemen.
Mensen die wel eens Essenhout gekloofd hebben, weten dat het hout wit van kleur is en lang nervig. Daardoor wil het hout goed kloven. De langnervigheid zorgt er bovendien voor dat het hout in de lengte de nodige taaiheid en hardheid bezit en daardoor goed bruikbaar is voor de stelen van handgereedschap (schopstelen). Vroeger werden de lange twijgen gebruikt als bonestaken. Ook voor gymnastiektoestellen wordt vaak essenhout gebruikt.
Vanwege de witte kleur is essenhout ook gewild als fineer. Duurzaam voor gebruik buitenshuis is het essenhout daarentegen niet. Essen kunnen hinder ondervinden van verwelkingszieke en/of bastwoekerziekte. Dat laatste is vaak bij halfwas essen op de stammen goed te zien en wordt veroorzaakt door een bacterie.
Slapen
Slapen
Essen hebben de merkwaardige bijzonderheid dat ze na aanplant wel eens een jaar kunnen staan “slapen”. De Es loopt dan pas het 2e jaar na aanplant uit.
Essen houden van een voedzame en vochthoudende grond. Door de lichtdoorlatende kroon (geen schaduwbladeren maar alleen blad aan de rand van de kroon) wil onder begroeiing goed groeien onder de Es. Op de betere grond is dat in het voorjaar vaak Speenkruid (klein geel bloeiend plantje) of in de zomer de brandnetel.
Het geslacht Fraxinus kent vele soorten zoals bijvoorbeeld: pluim-, treur-,goud- en bol-es etc.. Keuze te over en voor elk wat wils zou ik denken!
« terug naar overzicht artikelen